DE ANTILLIAANSE GEMEENSCHAP IN NEDERLAND IN DE AFGELOPEN TWINTIG JAAR (1995-2015)
Een persoonlijke terugblik
Dit artikel is gepubliceerd in het “Antilliaans Dagblad” van 24 december 2015.
Inleiding
Twintig jaar geleden, namelijk op 24 februari 1995, trad het eerste bestuur van het Antilliaans Netwerk aan. Ik had de eer om de eerste voorzitter te zijn van het Antilliaans Netwerk. In deze tijd van het jaar waarin wordt teruggeblikt op de achterliggende periode, ga ik in dit artikel in op de Antilliaanse gemeenschap in Nederland in de afgelopen twintig jaar.
Mijn uiterst persoonlijke terugblik beperkt zich tot drie domeinen, namelijk: Koninkrijksgevoel, Kunsten en Ketenen verbroken. Het domein Kunsten valt uiteen in drie subdomeinen, namelijk literatuur, muziek en toneel. In de domeinen Koninkrijksgevoel en Ketenen verbroken worden drie jaartallen benoemd die ik van belang acht bij deze terugblik. In het domein Kunsten zal ik per subdomein dus voor literatuur, muziek en toneel, drie jaartallen benoemen. Op criminaliteit onder Antillianen in Nederland zal ik niet ingaan. Daar is al genoeg over geschreven. Zie bijvoorbeeld het rapport “Nèt loke falta”van de Commissie Veeris dat op 4 december 2001 is gepresenteerd.
1. Koninkrijksgevoel
Op 21 juli 2007 vonden de Koninkrijksspelen plaats in Den Haag. De openingsceremonie werd verricht door toenmalig Koningin Beatrix. De sfeer was fantastisch. Met sporters uit alle drie delen van het Koninkrijk, overheerste het Koninkrijksgevoel en dat deed mij goed als Koninkrijksburger. Over deze Koninkrijksspelen schreef ik het gedicht “Koninkrijksspelen in Den Haag, juli 2007”:
In het Koninkrijk van de sport
speelt kleur geen rol
gaat het om het genot van scoren.
In het Koninkrijk van de muziek
valt kleur in het niet
gaat het om het genieten van composities.
In het Koninkrijk van de letteren
zijn kleurenblind de pennen
gaat het om de charme van de pennenvruchten.
In het Koninkrijk der Nederlanden
gaat het om het aanhalen van Koninkrijksbanden
ongeacht de huidskleur.
De tweede datum die van belang is, is natuurlijk 10-10-10. In de aanloop naar 10-10-10 vonden er ook binnen de Antilliaanse gemeenschap in Nederland heftige discussies plaats over de balans tussen financieel toezicht en autonomie na deze fundamentele herschikking van de Koninkrijksrelaties. Het toenmalig Tweede Kamerlid John Leerdam heeft als brugfiguur zich tot het uiterste ingespannen om deze twee tegenstellingen te verzoenen.
Na 10-10-10 werd het financieel toezicht vanuit Den Haag verscherpt waardoor de Koninkrijksrelaties onder druk kwamen te staan en dat was te merken bij het Koninkrijksconcert op 15 december 2014 in Amsterdam. De Koning was toen wel aanwezig maar de ministerpresidenten van Curacao, Sint Maarten en Aruba schitterden door afwezigheid. Weg was het Koninkrijksgevoel bij mij.
2. Kunsten
a. Literatuur
Op 20 oktober 2006 ging voor het eerst de leesbevorderingscampagne “Nederland leest” van start. Dat een boek van een Antilliaanse auteur, namelijk“Dubbelspel” van Frank Martinus Arion, was geselecteerd vervulde ons van grote trots.
Een tweede heuglijke gebeurtenis was de start van de “Dutch Caribbean Book Club” op 10 november 2012 op initiatief van Magda Lacroes. Bij de eerste bijeenkomst mocht ik een inleiding verzorgen over de romans van Frank Martinus Arion. Bij het eenjarig bestaan van de “Dutch Caribbean Club” op 9 november 2013, had ik de eer om als “key note speaker” te spreken over “Een andere kijk op “Mijn zuster de negerin” van Cola Debrot.
Op zondagmiddag 13 september 2015 vond een Antilliaans boekenfeest plaats in Amsterdam. De uitgever Franc Knipscheer presenteerde ondermeer Nederlandstalige romans van drie Antilliaanse auteurs, namelijk Bernadette Heiligers, Ronny Lobo en Jopi Hart. Voorwaar een rijke oogst.
b. Muziek
Op 1 november 2008 vond in aanwezigheid van toenmalig Koningin Beatrix het Jan Gerard Palm-concert plaats in “Diligentia” in Den Haag. Uitgevoerd werden pianocomposities van Jan Gerard Palm door Robert Rojer. De pianocomposities waren in de achterliggende periode verzameld door de Palm Music Foundation. Ter gelegenheid van dit concert schreef ik het gedicht “De muziek van mijn betovergrootvader Jan Gerard Palm”:
In uw muziek
hoor ik zowel de verkoelende streling van de passaat
als de verschroeiende hitte van een naderende orkaan.
Bloeiende flamboyant
maar ook aan droogte geboeide savanne,
hoor ik in uw muziek.
Zowel de woeste golven van de Noordkant
als het zoete neuriën van branding aan de Zuidkust,
hoor ik in uw muziek.
In uw muziek
hoor ik zoet en zout,
hoor ik de twee gezichten van Curaçao.
Op 1 juli 2013, op de dag dat de 150 jaar afschaffing van de slavernij werd herdacht, vond de première plaats van de opera “Katibu di Shon” in de Amsterdamse schouwburg. Deze opera is gebaseerd op de gelijknamige novelle van Carel de Haseth en speelt zich af tijdens de slavenopstand op Curacao in 1795. De mezzosopraan Tania Kross was de initiatiefnemer van deze eerste Papiamentstalige opera. Carel de Haseth schreef op verzoek van Tania Kross het libretto voor de opera en Randal Corsen componeerde de muziek.
Op 8 februari 2015 heeft het Nederlandse tv-programma “Podium Witteman”aandacht besteed aan klassieke Curacaose muziek. Paul Witteman ging in gesprek met Jan Brokken over zijn boek “Waarom elf Antillianen knielden voor het hart van Chopin” dat recent in het Engels vertaald is. De pianist Marcel Worms speelde de wals “Simpatía” van Joseph Sickman Corsen uit zijn CD “Danzas Caribeñas” en samen met de mezzosopraan Imara Thomas bracht hij de compositie “Atardi” van Jacobo Palm op tekst van Joseph Sickman Corsen ten gehore.
c. Toneel
Op 3 april 1998 beleefde “O.J. Othello” zijn première. De regisseur was John Leerdam en het toneelstuk is een adaptatie van het toneelstuk “Othello”van Shakespeare geënt op de zaak “O.J. Simpson” die verdacht werd van moord op zijn ex-vrouw. Later in dat jaar werd “O.J. Othello” bekroond met de Fringe Award in Edinburgh.
Op 15 juni 2000 ging van regisseur John Leerdam “Romeo ’n Juliette-A young Caribbean Xperienz” in première. In tegenstelling tot “Romeo and Julia” die Shakespeare situeerde in de idyllische Italiaanse stad Verona, speelde dit toneelstuk zich af in de kale, troosteloze, lugubere parkeercatacombe Frissenstein in Amsterdam Zuid Oost. De keiharde wederzijdse afkeer van de twee families van Romeo en Juliette, de Antilliaanse Madaro’s en de Surinaamse Coropina’s, zorgde voor een fatale afloop.
Een heel bijzonder toneelstuk van John Leerdam was “ Geniale anarchie”, gebaseerd op het gelijknamig boek van Boeli van Leeuwen. Het toneelstuk ging op 28 januari 2013 in première in “ De Balie” in Amsterdam. Dat was op dezelfde avond dat Koningin Beatrix haar aftreden bekend maakte. We moesten dat allemaal verwerken. In het toneelstuk wordt een politicus neergeschoten. Wie schetst onze verbazing toen enkele maanden later, namelijk op 5 mei 2013, Helmin Wiels werd doodgeschoten! Had John Leerdam een voorgevoel?
3. De ketenen verbroken
Belangrijk voor het emancipatieproces van de Antilliaanse gemeenschap was de totstandkoming van het slavernijmonument dat op 1 juli 2002 werd onthuld door toenmalig Koningin Beatrix in het Oosterpark in Amsterdam. Met dit slavernijmonument bracht de regering tot uitdrukking de erkenning van het Nederlands slavernijverleden. Het monument is ontworpen door Erwin de Vries en het bestaat uit drie delen: verleden, heden en toekomst.
Op 4 augustus 2012 voerde in Amsterdam bij de “Canal Parade” die onderdeel is van de “Gay Pride” voor het eerst een Antilliaanse boot mee. De naam van de boot was “Dushi & Proud”. Initiatiefnemer was Glenn Helberg, de toenmalige voorzitter van het Overlegorgaan Caribische Nederlanders (OCaN) die op deze wijze er naar streefde om homo-emancipatie in de Antilliaanse gemeenschap te bevorderen.
Op 14 oktober 2015 werd bekend dat na overleg met de actiegroep “Nederland Wordt Beter” en het Overlegorgaan Caribisch Nederland Sinterklaascomités in vijf steden (Amsterdam, Den Haag, Utrecht, Maastricht en Meppel) hebben besloten dat bij de jaarlijkse intocht ook ‘schoorsteenpieten’ meelopen. Dat zijn pieten die eruitzien alsof ze net door de schoorsteen zijn gekomen. Ze hebben roetvegen op het gezicht, waarbij de ogen, oren en neusgaten niet zwart zijn. Met deze aanpassing werd tegemoet gekomen aan de bezwaren in ondermeer de Antilliaanse gemeenschap in Nederland, tegen de Zwarte Piet traditie.
Slot
Het Antilliaans Netwerk heeft zich op alle bovengenoemde terreinen bewogen: literatuur, muziek, toneel, politiek en emancipatie; en organiseerde poëzie, muziek-, en toneelavonden. Politici waren regelmatig te gast bij het Antilliaans Netwerk zoals Premier Eman op 17 juli 2012, Premier Sarah Wescott-Williams op 18 maart 2011, minister Hirsch Ballin op 25 september 2009 en minister Plasterk op 24 mei 2013. Ook emancipatoire onderwerpen werden regelmatig geagendeerd.
Waar ik als eerste voorzitter van het Antilliaans Netwerk het meest op trots op ben is dat dit netwerk in de twintig jaar van haar bestaan nooit één cent subsidie heeft gevraagd. En dat is een teken van kracht. Hiermee kom ik na de drie K’s van Koninkrijksgevoel, Kunsten en Ketenen, uit bij een vierde K, namelijk Kracht.