MINISTER BLOK EN DE OMGANG MET ETNISCHE EN RELIGIEUZE DIVERSITEIT
(Een eerdere versie van dit artikel is op LinkedIn door meer dan drieduizend personen gelezen)
Op 18 juli 2018, op de dag dat de uitlatingen van minister Blok bekend werden, werd op BBC2 het tv-programma Great British Railway Journeys gepresenteerd. In het programma werd stil gestaan bij de Londense straat Brick Lane. Verteld werd dat de moskee in deze straat oorspronkelijk een kapel was van Hugenoten die in de zeventiende eeuw Frankrijk zijn ontvlucht, vervolgens een synagoge voor joden uit Midden- en Oost-Europa en nu dus een moskee voor personen afkomstig uit India en Pakistan. Brick Lane illustreert uitstekend mijn stelling dat wie de oorspronkelijke bewoner is van een land een zeer relatief begrip is.
En dat brengt mij op minister Blok die zijn gehoor uitdaagde om “één voorbeeld (te noemen, WP) van een multi-etnische of multiculturele samenleving waar de oorspronkelijke bevolking nog woont…en waar een vreedzaam samenlevingsverband is”. Maar wat is de oorspronkelijke bevolking? Naar mijn mening is “oorspronkelijke bevolking” net zo’n wazig begrip als autochtoon.
Is Geert Wilders bijvoorbeeld een autochtone Nederlander met een moeder die in Sukabumi (West-Java, Indonesië) is geboren? En Jan Cremer is die autochtoon met een Hongaarse moeder? En is Joost van den Vondel (1587-1679) die in Keulen is geboren een autochtoon? En is Barry Hay, de ‘grootste rockster van Nederland’ volgens zijn door Sander Donkers geschreven biografie, wel een oorspronkelijke Nederlander met een Indiase vader van Schotse afkomst, een Indische moeder en zelf geboren in Faizabad (India)? En de half-Duitse Thorbecke (1798-1872) die de Grondwet heeft geschreven is hij een allochtoon?
Het hanteren van het verwarrende begrip “oorspronkelijke bevolking” is tot daar aan toe.
Het wordt griezelig als minister Blok suggereert dat een vreedzame multi-etnische samenleving niet mogelijk is. Want één stap verder in, en hij zou belanden bij de enge etno-nationalist Jared Taylor die een mono-etnische samenleving propageert. Thierry Baudet voorman van de Forum voor Democratie, vond de racistische Jared Taylor zo interessant dat hij op 12 oktober 2017 vijf uur lang met hem sprak.
Minister Blok betwijfelt of een vreedzame multiculturele samenleving mogelijk is. Maar cultuur en religie lopen vaak in elkaar over. Sterker nog, ze zijn soms niet van elkaar te onderscheiden. Kerstmis bijvoorbeeld is van oorsprong een christelijk feest maar het is inmiddels een vast onderdeel van de Westerse cultuur. Met andere woorden cultuur en religie overlappen elkaar in hoge mate. Als minister Blok dus betwijfelt dat een sociaal stabiele multiculturele samenleving mogelijk is dan zegt hij dat in bedekte termen ook over de multireligieuze samenleving. Eén stap verder en minister Blok propageert net als Geert Wilders, een mono-religieuze samenleving.
Als etnische homogeniteit een reactie is op etnische diversiteit, dan is het streven naar een mono-religieuze samenleving een krampachtig antwoord op een samenleving die religieus divers is. In beide gevallen is de omgang met etnische en religieuze diversiteit kennelijk problematisch.
Het realiseren van een mono-religieuze samenleving is een eeuwenoud idee. Koning Philips de Tweede (1556-1598) wilde in de zestiende eeuw het katholicisme opleggen aan Nederland wat leidde tot de Tachtigjarige Oorlog (1568-1648). Een eeuw later zegde in 1685 Koning Lodewijk de Veertiende (1643-1715) het Edict van Nantes op, wat betekende dat in Frankrijk maar één religie werd toegestaan, namelijk het katholicisme. Mijn voorouders die Hugenoten waren, zagen zich na de intrekking van het Edict van Nantes, genoodzaakt om Frankrijk te ontvluchten. Overigens was de door Lodewijk de Veertiende afgedwongen mono-religieuze Franse samenleving verre van vreedzaam. Na het opzeggen van het Edict van Nantes volgden de Franse revolutie in 1789 waarna de afgezette Koning Lodewijk de Zestiende (1774-1792), de kleinzoon van Lodewijk de Veertiende, onder de guillotine eindigde. En daarna volgden de Julirevolutie in 1830, de Februarirevolutie in 1848 en de Meirevolutie in 1968.
Ik zou de uitdaging van minister Blok willen omdraaien in de zin van wijs me één samenleving in deze geglobaliseerde wereld aan die niet multireligieus en multi-etnisch is. Dit is precies de uitdaging waar hedendaagse politici voor staan. Met de globalisering neemt de etnische en religieuze diversiteit toe en uiteraard is een multi-etnische en multireligieuze samenleving niet vanzelf vreedzaam.
Het zou naïef zijn om dat te veronderstellen, zie het recente voorbeeld van Myanmar. Soms werden en worden interetnische en interreligieuze tegenstellingen ook bewust aangewakkerd. In de koloniale tijd werd, zoals bijvoorbeeld in Rwanda,door de koloniale machthebber een ‘verdeel en heers’-politiek gevoerd waarbij bevolkingsgroepen bewust tegen elkaar werden uitgespeeld. Tegenwoordig exploiteren in Europa onverantwoordelijke politici om puur electorale redenen de angst voor de islam en wakkeren ze op die manier tegenstellingen aan met moslims.
Islamofobie is inmiddels zo ver gevorderd dat zelfs de godsdienstvrijheid van moslims in Europa in gevaar is gekomen. Het is nog niet zo erg als onder Philips de Tweede en Lodewijk de Veertiende, maar er zijn wel verontrustende tekenen aan de wand. In Oostenrijk worden sinds 8 juni 2018 moskeeën gesloten. En minister Blok heeft indertijd als minister van Veiligheid en Justitie op 15 augustus 2017 de omstreden imam Fawaz Jneid een gebiedsverbod opgelegd voor de Haagse wijken Transvaal en Schilderswijk. Het was juridisch keurig in orde en dat is juist het enge. Op basis van artikel 2 van de Tijdelijke Wet Bestuurlijke Maatregelen Terrorismebestrijding is de minister van Veiligheid en Justitie bevoegd om een persoon een gebiedsverbod op te leggen “die op grond van zijn gedragingen in verband kan worden gebracht met terroristische activiteiten of de ondersteuning daarvan”. Tot aan de Raad van State kreeg op 30 mei 2018 minister Blok gelijk.
De Nederlandse multi-etnische en multireligieuze samenleving is niet zo maar uit het niets ontstaan. Het is een product van het koloniaal verleden en van de wervingsverdragen gericht op het verwerven van gastarbeiders. ‘We are here because You were there’. Zowel bij de wervingsverdragen als het koloniaal verleden was de Nederlandse overheid nauw betrokken. De Nederlandse overheid heeft daarom een bijzondere verantwoordelijkheid bij het bevorderen dat deze multi-etnische en multireligieuze samenleving die door hun optreden is ontstaan, vreedzaam verloopt.
Met zijn uitspraken plaatst Stef Blok zich moeiteloos in de rij van polariserende politici als Frits Bolkestein, Pim Fortuyn, Geert Wilders, Wouter Bos en Maxime Verhagen. Maar er is ook een andere Stef Blok. Op 19 januari 2004 presenteerde hij als voorzitter van de parlementaire enquêtecommissie over het integratiebeleid, het rapport Bruggen bouwen waarin hij concludeerde dat ‘de integratie van veel allochtonen geheel of gedeeltelijk geslaagd is’. Zijn huidige uitlatingen zijn strijdig met datgene wat hij toen naar voren bracht. Wil de échte Stef Blok opstaan?
De recente uitspraken van minister Blok dragen niet bij tot een harmonieuze multireligieuze en multi-etnische samenleving. Islamofobe en xenofobe politici die om goedkope electorale redenen tegenstellingen tussen bevolkingsgroepen aanwakkeren zijn funest voor sociale cohesie. Bruggen bouwen begint naar mijn mening met politici die het lef hebben om afstand te nemen van islamofobie en xenofobie ook al kost hen dat stemmen. Bruggen slaan betekent ook een brug slaan naar het koloniaal en het gastarbeidersverleden en dit verleden niet langer te ontkennen. Voorts zou het een stap in de goede richting zijn als de rijksoverheid structurele ontmoetingen faciliteert tussen burgers met diverse etnische en religieuze achtergronden gericht op het doorbreken van de wederzijdse beeldvorming. Tenslotte kan het kabinet ook een stevige strategische coalitie aangaan met representatieve seculiere minderhedenorganisaties zoals dat indertijd het geval was met de Wet Overleg Minderhedenbeleid. Een wet die op 23 juli 2013 om goedkope electorale redenen door de politiek bij het grof vuil is gezet.
Etnische en religieuze diversiteit heb ik met de paplepel meegekregen. Op mijn superdiverse geboorte-eiland Curaçao had ik een gelukkige jeugd. Wederzijdse acceptatie ongeacht de religieuze afkomst en de etnische herkomst, is het sleutelwoord in een harmonieuze multi-etnische en multireligieuze samenleving.‘It takes two to tango’. Zie mijn pleidooi voor meer ruimte voor non-conformisme.
Ik zal de laatste zijn om de omgang met religieuze en etnische diversiteit op mijn geboorte-eiland te idealiseren maar ik wil wel opmerken dat toen ik opgroeide op Curaçao niemand moeilijk deed over de hoofddoekjes van de nonnen. Dit in tegenstelling tot Nederland waar al jarenlang een uiterst vermoeiende discussie plaats vindt over moslimvrouwen die een hoofddoek dragen.
De consequenties van een onverdraagzame samenleving kunnen onvoorzien zijn. Zo werd in de bovengenoemde uitzending van Great British Railway Journeys gememoreerd dat het verlies door het Verenigd Koninkrijk van India terug te voeren is op een racistisch incident waarvan Mahatma Gandhi (1869-1948) het slachtoffer was. In 1893 werd Mahatma Gandhi uit de trein van Durban naar Pretoria gezet omdat hij als niet-blanke plaats genomen in een wagon dat uitsluitend bestemd was voor blanken. Hij had een treinkaartje voor de eerste klas en daarom weigerde hij om in de derde klas te gaan zitten. Als gevolg van dit racistisch incident radicaliseerde Mahatma Gandhi en in 1947 verloor onder zijn leiding het Britse Rijk zijn kroonjuweel. Het was ruim een eeuw na het racistisch incident met Mahatma Gandhi dat Zuid-Afrika in 1994 een president kreeg die zich tot het uiterste inspande om de interetnische relaties te verbeteren. De naam van deze president was Nelson Mandela (1918-2013).
Zie ook het interview bij Radio 1 in het programma Dit is de dag:https://www.nporadio1.nl/dit-is-de-dag/onderwerpen/470382-is-stef-blok-nog-een-geloofwaardige-minister.