skip to Main Content

WALTER PALM: TIEN JAAR NA DE INTREKKING VAN DE WET OVERLEG MINDERHEDENBELEID

In de Wet Overleg Minderhedenbeleid (WOM) https://zoek.officielebekendmakingen.nl/stb-1997-335.html is bepaald dat álle beleidsvoornemens op het terrein van minderhedenbeleid plus álle beleidsvoornemens die een majeure impact hebben op de positie van minderheden, in de beleidsvoorbereidende fase besproken moeten worden in het Landelijk Overleg Minderheden (LOM).

De WOM bepaalde dat de minister die die belast was met het minderhedenbeleid qualitate qua het LOM voorzat. Aangezien ik projectleider was geweest van dit succesvolle wetgevingsproject, had ik de eer om benoemd te worden tot secretaris van het LOM en zat ik in die hoedanigheid het LOM-vooroverleg voor.
Een conditio sinae qua non voor toelating van een minderhedenorganisatie tot het LOM was dat het voldeed aan de in de WOM vastgelegde representativiteitscriteria. De toelating van een minderhedenorganisatie tot het LOM was voorwaardelijk. Periodiek werd door een extern bureau de representativiteit van de tot het LOM toegelaten minderhedenorganisaties getoetst. Voldeed een minderhedenorganisatie niet langer aan de in de WOM vastgelegde representativiteitscriteria dan werd het uitgesloten van deelname aan het LOM.

In 2010 werd op pagina 92 van het Handboek over integratie, dat uitgegeven werd door de Europese Commissie, het LOM aangeduid als best practice https://op.europa.eu/nl/publication-detail/-/publication/39c5d609-2267-4ce0-bd22-7ffc1a343f4b

Als donderslag bij heldere hemel werd drie jaar later, in 2013 dus, de WOM (Staatsblad 2013, 237) (https://zoek.officielebekendmakingen.nl/stb-2013-237.html ) ingetrokken. Zonder enige vorm van evaluatie werd om zuiver politieke redenen, abrupt het reguliere beleidsoverleg van het LOM afgebroken. Het poldermodel op het terrein van integratiebeleid werd roekeloos opgeblazen. Politiek vandalisme dus in optima forma. Het kabinet ging met de rug naar etnische en religieuze minderheden staan.

Het op de WOM gebaseerde LOM met minderhedenorganisaties had drie functies:

  1. Draagvlakfunctie voor beleid: het verbreden van het draagvlak van het op minderheden gerichte beleid, om daardoor de effectiviteit van dit beleid te vergroten.
  2. Signaleringsfunctie: het signaleren door minderheden van door hen ondervonden problemen.
  3. Kanaliseringsfunctie: het deëscaleren van oplopende spanningen vanwege bijvoorbeeld disproportioneel politiegeweld tegen minderheden.

Naar mijn mening waren al deze drie functies van belang in de periode 2013-2023. Het LOM zou het verschil gemaakt hebben bij de verhoging van vaccinaties onder minderheden tijdens de coronapandemie, de toeslagenaffaire en de dagenlange rellen na de arrestatie met dodelijke afloop van Mitch Henriquez  

Zoals ik in De vele gezichten van mijn pen (2022) schreef, was er in de coronapandemie dringend behoefte aan de draagvlakfunctie van het LOM, toen minderheden achterbleven in hun vaccinatie tegen het coronavirus, en het kabinet verwoede pogingen deed om de vaccinatiegraad te verhogen. Dit streven werd bemoeilijkt doordat het kabinet het contact kwijt was met een substantieel deel van de ongevaccineerden, namelijk minderheden. Medio november 2021 bestond de groep volwassen ongevaccineerden naar schatting voor een derde deel uit etnische en religieuze minderheden, van wie bijna de helft in de vier grote steden woont, in wijken als Delfshaven en Charlois in Rotterdam; en Nieuw-West en Zuidoost in Amsterdam; mogelijke brandhaarden van het Toeslagenschandaal. Voor de overheid is ongevaccineerde minderheden bereiken een hele kunst, nadat de overheid zelf de deur van het LOM met een smak heeft dichtgegooid. En zelfs als de overheid ongevaccineerde minderheden weet te bereiken, dan zal het moeilijk zijn om hen te overtuigen na het wantrouwen dat de overheid zelf heeft gezaaid met het toeslagenschandaal. 

Het ontbreken van een signaleringsfunctie zoals het LOM dat had, speelde de overheid parten in het toeslagenschandaal. Met het LOM had het kabinet de beschikking over een uitstekend afgestemde antenne met minderheden, met organisaties die geworteld waren in de haarvaten van minderhedengemeenschappen en die de signaleringsfunctie perfect beheersten.
Met verwijzing naar de eerdergenoemde De vele gezichten van mijn pen had de toeslagenaffaire waarvan minderheidsgroepen onevenredig vaak het slachtoffer waren, tijdig opgemerkt en geagendeerd kunnen worden in het bestuurlijk overleg van LOM-organisaties met de minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, die zowel belast is met integratiebeleid als met de wet Kinderopvang. Een politiek drama en belangrijker nog, een humanitair drama zou voorkomen zijn. Het toeslagenschandaal leidde op 15 januari 2021 tot de val van het kabinet Rutte III. De wal had het schip van bestuurlijke arrogantie gekeerd.

De kanaliseringsfunctie werd node gemist toen de Arubaan Mitch Henriquez overleed als gevolg van zijn arrestatie op 27 juni 2015 in het Zuiderpark in Den Haag. De beelden van zijn arrestatie door de Haagse politie waren schokkend. De leugen dat de arrestant op weg naar het politiebureau in de arrestantenbus was overleden, was koren op de molen voor wie de politie wantrouwt. Er volgden dagenlang rellen in de Schilderswijk als protest tegen politiegeweld.
Disproportioneel geweld van de politie is een recept voor maatschappelijke onrust. Zie bijvoorbeeld de dagenlange rellen in Los Angeles toen de agenten die Rodney King in 1991 hadden mishandeld, in 1992 werden vrijgesproken. Na dit vonnis sloeg de vlam in de pan. 

In deze tijd van verbrokkelende sociale samenhang kan, los van de bovengenoemde drie wettelijke functies, het LOM ook een bescheiden bruggenbouwersfunctie vervullen. Zo heeft het Lize, een van de minderhedenorganisaties die indertijd toegelaten was tot het LOM, in samenwerking met het ZID Theater en de WijkAlliantie het project Zoet & Zout uitgevoerd, waarbij persoonlijke verhalen van wijkbewoners, de binding en participatie op buurtniveau hebben versterkt. Zoet & Zout ontving op 17 mei 2011 op Paleis Noordeinde een van de door prinses Máxima uitgereikte Appeltjes van Oranje van het Oranjefonds.

Nadat de WOM werd ingetrokken werd het alsnog geëvalueerd. Zie het door Ila Kasem, Jonneke de Jong en Niels Büller (Van de Bunt Adviseurs) (21 september 2016) opgestelde rapport ‘Evaluatie Landelijk overleg minderhedenbeleid. Onderzoek doelmatigheid en doeltreffendheid van het LOM-beleid’. Dit evaluatierapport is als bijlage gevoegd bij Kamerstukken Tweede Kamer, vergaderjaar 2016-2017, 30 982, nr. 31 https://zoek.officielebekendmakingen.nl/blg-797933.pdf
Buitengewoon slordig dat de intrekking van de WOM niet is voorafgegaan door een evaluatie. Beschamend voor de politici is dat de evaluatie van de WOM positief uitviel.

© 2023 Walter Palm

Back To Top